Jak zacząć pisać książkę?
Marzy ci się napisanie własnej książki? Czujesz w sobie potencjał twórczy, ale nie wiesz od czego zacząć? Ten kompleksowy przewodnik przeprowadzi cię przez wszystkie etapy procesu twórczego – od pierwszego pomysłu, przez planowanie i pisanie, aż po wydanie książki. Dowiesz się, jak uniknąć najczęstszych błędów początkujących pisarzy, poznasz skuteczne metody organizacji pracy i zrozumiesz, dlaczego regularne pisanie jest kluczem do sukcesu literackiego.
Pierwsze kroki w pisaniu książki
Lubisz czytać książki, więc pomyślałeś: a może by tak samemu napisać powieść? Od razu układasz pierwsze zdanie albo najpierw opracowujesz konspekt. Tworzysz zarysy głównych postaci, ale co dalej? – zadajesz sobie pytanie.
Wiedz, że rozpoczynanie przygody z pisarstwem od beletrystyki, czyli od powieści, to arcytrudne wyzwanie. O wiele łatwiej jest na przykład przygotować poradnik. Jeśli napiszesz go i sprzedasz w kilkudziesięciu egzemplarzach, poczujesz wiatr w żaglach i wtedy bardziej zmotywowany zabierzesz się do pracy nad kolejną książką, ale też przekonasz się, z jakim wysiłkiem wiąże się pisanie.
Określenie celu i motywacji
Zanim zabierzesz się za pisanie książki, musisz szczerze odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie: „Dlaczego chcesz napisać książkę?” Najczęstsze odpowiedzi to zdobycie popularności lub zarobienie pieniędzy, i jeśli to również twoja motywacja – to wspaniale! Nie ma lepszych powodów, żeby napisać książkę. Określenie jasnego celu pomoże ci utrzymać motywację do pisania w trudnych momentach, gdy będziesz się zmagać z brakiem inspiracji lub wątpliwościami co do sensu całego przedsięwzięcia.
Znaczenie regularnego czytania
Pisarstwo to przede wszystkim racjonalne ustalanie celów, a następnie ich skrupulatna realizacja. Do twórczego sukcesu potrzebujesz przede wszystkim praktyki i doświadczenia. Nikt nie urodził się świetnym pisarzem – nawet jeżeli dysponujesz „lekkim piórem” i ponadprzeciętną swobodą wyrażania myśli, wciąż czeka cię bardzo długa droga. Dlatego pierwsza zasada dla początkujących autorów brzmi: czytaj, czytaj i jeszcze raz czytaj inne książki. Czytanie warto uczynić codzienną praktyką, ponieważ poprzez lekturę różnorodnych dzieł poznasz różne style narracji, sposoby budowania napięcia i techniki charakteryzacji bohaterów.
Wybór gatunku i odbiorcy
To tylko na filmach bohater siada przy biurku i pod wpływem weny w jedną noc płodzi za pomocą pióra albo klawiatury komputera superporadnik albo powieść. Proces twórczy jest z reguły żmudny, wielostopniowy i skomplikowany. W jego trakcie wielokrotnie będziesz powracał do napisanych fragmentów, ciągle będziesz coś udoskonalał, poprawiał frazy i zastanawiał się nad poszczególnymi wyrazami. Pewnie nie raz koncepcja ci się zmieni, a może nawet to, co napisałeś wyrzucisz do kosza (chociaż nie radzę, nigdy nie wyrzucaj tego, co napisałeś! Czasem to, co powstało jako pierwsze, okazuje się być najlepsze).
Definiowanie grupy docelowej
Dlatego zapamiętaj, by zaczynać od wyboru odbiorcy. Chcesz trafić do ludzi w określonym wieku, o skrystalizowanych zainteresowaniach, a nawet umiejętnościach – inaczej pisze się poradnik dla nastolatek, a inaczej dla dorosłego mężczyzny (i nie chodzi tylko o tematykę). Określenie swojego czytelnika to kluczowy element w osiągnięciu sukcesu, ponieważ pozwala dostosować język, styl i treść do oczekiwań konkretnej grupy odbiorców. Zastanów się, kim są twoi potencjalni czytelnicy, jakie mają problemy, czego szukają i w jaki sposób twoja książka może im pomóc lub dostarczyć rozrywki.
Wybór gatunku literackiego
Następnym krokiem jest określenie rodzaju planowanego utworu – wybór jest ogromny: od poradników poprzez reportaże do powieści. Każdy gatunek literacki ma swoje specyficzne wymagania i konwencje. Powieść wymaga rozbudowanej fabuły, ciekawych bohaterów i przemyślanej struktury narracyjnej. Poradnik z kolei powinien być praktyczny, konkretny i dostarczać czytelnikowi wartościowej wiedzy. Reportaż musi opierać się na solidnych badaniach i prezentować fakty w sposób angażujący.
Tworzenie planu i konspektu książki
Żeby się sprawdzić w roli autora, warto zacząć od prowadzenia bloga. Dzięki niemu poznasz reakcję odbiorców na twój styl pisania, dowiesz się też, co ich interesuje. Blog pozwoli ci również wypracować regularność pisania i zbudować pierwszą bazę czytelników.
Planowanie struktury książki
Po tym wszystkim możesz pomyśleć o zawartości dzieła. To ważny etap pracy nad książką. Musisz zastanowić się, co chcesz przekazać czytelnikowi, jakie emocje, jaką wiedzę, jakie historie opowiedzieć. Planowanie książki to temat długi i szeroki, bo i do zaplanowania jest ogrom rzeczy: od fabuły, przez bohaterów, po język powieści. Dobry plan to połowa sukcesu przy pisaniu dobrej książki.
Konspekt książki to dokument, w którym opisujesz swój pomysł, zamysł, koncepcję na powieść czy opowiadanie. Jest to rozbudowany plan książki prezentujący, co będzie znajdowało się w poszczególnych rozdziałach, jak będzie przebiegała fabuła, gdzie dojdzie do punktu kulminacyjnego i jak cała historia się zakończy. Plan pracy powinien zawierać przede wszystkim skrupulatny opis każdego rozdziału i podrozdziału.
Elementy konspektu
W tym przypadku przyda się plan, czyli konspekt. Przy poradniku lepiej go zrobić w punktach, przy powieści warto zacząć od zarysu fabuły, prezentacji sylwetek bohaterów i miejsc akcji. Zanim zaczniesz pisać książkę, zaplanuj trzy główne obszary: bohaterów (jacy są i jaka jest ich rola w historii), historię/fabułę (ciąg wydarzeń wpływających na bohaterów) oraz to, co z tej książki wynika dla czytelnika.
Metoda Płatka Śniegu
Jedna z najbardziej skutecznych metod planowania to „Metoda Płatka Śniegu” opracowana przez Randy’ego Ingermansona. Polega ona na stopniowym rozbudowywaniu prostego pomysłu w złożoną strukturę narracyjną. Zacznij od napisania jednego zdania, które będzie streszczeniem twojej powieści – im krótsze tym lepsze, spróbuj zmieścić się w 15 słowach. To zdanie powinno naszkicować ogólny plan fabuły, pokazać kim jest bohater i co chce osiągnąć.
Proces pisania krok po kroku
Poszczególne części planu powinny być zbudowane wokół historii, często jakiegoś kryzysu. Kiedy konspekt jest gotowy, śmiało możesz przystąpić do pracy. I nieważne od której części zaczniesz pisanie… To dopracujesz na etapie edycji tekstu, gdy wcielisz się w uważnego i krytycznego recenzenta swojej książki.
Regularne pisanie i wyznaczanie celów
Najważniejsze jest to, abyś zaczął, a następnie ukończył pracę, którą sobie zaplanowałeś. Należy wyznaczyć sobie dzienny limit słów – to dobra metoda, by opowieść stopniowo posuwała się naprzód. Ustalenie limitu słów jest lepszym sposobem niż praca nad powieścią w określonych godzinach. Dla przykładu Terry Pratchett ustalił sobie limit na 400 słów, Jack London pisał minimum 1000 słów dziennie, a Stephen King pisze 2000 słów dziennie.
Jeśli na poważnie myślisz o karierze literackiej i chcesz być zawodowym pisarzem, musisz poświęcić swojej opowieści maksimum uwagi i regularnie pisać. Proponuję najpierw ustalić np. 100 słów dziennie – pisz tak przez kilka tygodni, a następnie stopniowo zwiększaj limit. Regularne pisanie, nawet w małych porcjach, jest znacznie bardziej efektywne niż sporadyczne długie sesje pisarskie.
Tworzenie bohaterów i świata przedstawionego
Bohaterowie powieści to serce każdej dobrej historii. Musisz stworzyć postaci, które będą wiarygodne, wielowymiarowe i interesujące dla czytelników. Podstawą są informacje jak: data urodzenia, rysopis, historia, motywacja, cel. Jednak ważniejsze jest to, jak twój bohater się zmienia w trakcie opowieści. Przemiana bohatera powinna być logiczna i motywowana wydarzeniami w fabule.
Równie istotne jest stworzenie świata przedstawionego – określenie miejsca akcji i czasu, w którym rozgrywa się twoja historia. Niezależnie od tego, czy piszesz o współczesnym świecie, czy o fantastycznej krainie, musisz zapewnić spójność i wiarygodność tego uniwersum.
Sposób narracji i punkt widzenia
Decyzja o sposobie narracji jest kluczowa dla odbioru twojej książki. Możesz wybrać narrację pierwszoosobową (gdzie bohater opowiada swoją historię), trzecioosobową (gdzie narrator opisuje wydarzenia z zewnątrz) lub rzadziej używaną narrację drugoosobową. Każdy sposób ma swoje zalety i ograniczenia. Narracja pierwszoosobowa tworzy większą bliskość z czytelnikiem, ale ogranicza perspektywę tylko do wiedzy głównego bohatera. Narracja trzecioosobowa daje większą swobodę w prezentowaniu różnych punktów widzenia i wydarzeń.
Techniki utrzymania motywacji
Brak motywacji do pisania to problem, z którym zmagają się wszyscy autorzy. Powodów takiego stanu może być wiele: brak przekonania do swojego pomysłu na książkę, zmęczenie codziennymi obowiązkami, trudności w koncentracji, negatywne recenzje poprzednich prac czy po prostu brak odpowiedniego miejsca pracy.
Sposoby na przezwyciężenie bloku pisarskiego
Oto sprawdzone sposoby na odzyskanie motywacji do pisania: stwórz osobisty system nagród i kar, poznaj innych piszących autorów (możesz obserwować pisarzy na Instagramie lub spotykać się z nimi osobiście), wyznacz sobie realistyczne cele dzienne, stwórz odpowiednie miejsce pracy. Nic tak bardzo nie motywuje, jak sukces innych autorów – kiedy widzisz, że ktoś inny publikuje kolejną książkę, to powinno wjechać ci na ambicję i zmotywować do pracy.
Inspiracja i obserwowanie innych pisarzy
Pierwsza wskazówka: poznaj innych piszących. Możesz obserwować pisarzy na mediach społecznościowych albo poznać ich osobiście, spotykać się z nimi w regularnych odstępach czasu i chwalić się swoimi postępami. Doskonałą okazją są targi książki, warsztaty literackie czy spotkania autorskie. W kupie siła – interakcja z innymi pisarzami pomoże ci utrzymać motywację i zdobyć cenne rady.
Narzędzia i technologie dla autorów
Rozwój nowych technologii dotyczy także rynku pisarskiego. Podstawowym narzędziem każdego pisarza jest edytor tekstu. Masz do wyboru zarówno darmowe rozwiązania (jak Microsoft Word Online czy Google Docs), jak i specializowane programy dla pisarzy (jak Scrivener), które oferują zaawansowane funkcje organizacji tekstu, notatek i badań.
Przydatne aplikacje i programy
Oprócz edytorów tekstu warto korzystać z narzędzi do planowania (arkusze kalkulacyjne do śledzenia postępów), słowników i korektorów online, aplikacji do tworzenia kopii zapasowych oraz programów do zarządzania czasem. Pamiętaj także o sporządzaniu notatek w trakcie pracy – w wirze tworzenia do twojej głowy wpadać będą liczne pomysły, które mogą szybko ulecieć, jeśli ich nie zanotujesz.
Edycja i korekta tekstu
Pierwszy szkic to dopiero początek prawdziwej pracy. Nie poprawiaj ortografii i interpunkcji w trakcie pisania pierwszej wersji – pisz, aż skończysz całość. Dopiero gdy masz gotowy pierwszy draft, możesz przystąpić do edycji tekstu. Redakcja książki kosztuje średnio 180-250 złotych za arkusz wydawniczy, czyli 40 000 znaków ze spacjami, a koszt korekty to około 90-125 złotych za arkusz.
Praca z beta readerami
Beta reader to czytelnik-tester, który czyta nieopublikowane dzieło i daje feedback autorowi z perspektywy przeciętnego czytelnika. Różni się od profesjonalnego redaktora tym, że ocenia całościowo: fabułę, tempo, spójność i emocjonalny wpływ tekstu. Beta reader zazwyczaj czyta szkic, który przeszedł już przez co najmniej jedną rewizję. Poproś kogoś zaufanego o zdanie na temat twojej książki – świeże spojrzenie pomoże ci dostrzec błędy i obszary wymagające poprawy.
Wydanie i promocja książki
Obecnie w Polsce dostępne są cztery sposoby wydania książki: wydanie tradycyjne, vanity publishing, self-publishing oraz wydanie subsydiowane. Każda opcja wymaga innego zaangażowania oraz wkładu finansowego. Współpraca z wydawnictwem oznacza, że nie ponosisz kosztów publikacji, ale musisz podzielić się zyskiem (autor otrzymuje 2-15% od sprzedaży egzemplarza). W self-publishingu ponoszisz wszystkie koszty, ale masz 100% udziału w zyskach i jesteś niezależny.
Podstawy marketingu książki
Marketing książki to szeroki zakres działań – od przygotowania projektu okładki, poprzez opracowanie strategii promocyjnej, aż po dystrybucję oraz reklamę. Promocja książki to kluczowy element sukcesu każdego autora. Bez właściwego marketingu trudno dotrzeć do szerokiej grupy czytelników. Skuteczna promocja pozwala nie tylko zwiększyć sprzedaż, ale także zbudować wizerunek autora i zdobyć lojalnych fanów.
Najczęstsze błędy początkujących pisarzy
Prawdziwą piętą achillesową debiutujących autorów są błędy logiczne, które jak nic innego zniechęcają i irytują czytelników. Początkujący pisarze często myślą, że istnieje uniwersalny zestaw sztuczek, które zapewnią im twórczy sukces. Tymczasem nie ma magicznych formuł – liczy się przede wszystkim praktyka, systematyczna praca i cierpliwość.
Błędy w planowaniu i wykonaniu
Najczęstsze błędy to: pomijanie etapu planowania, nierealistyczne wyznaczanie celów, brak regularności w pisaniu, próby perfekcjonizowania pierwszego szkicu w trakcie pisania, ignorowanie feedbacku od czytelników oraz zbyt szybkie przechodzenie do promocji bez odpowiedniej redakcji tekstu. Pamiętaj – lepiej napisać jedną dobrą książkę niż dziesięć przeciętnych.
Proces twórczy a oczekiwania
Proces twórczy składa się z czterech etapów: przygotowania (zbieranie informacji i pomysłów), inkubacji (nieświadome przetwarzanie, podczas którego wykonujesz inne czynności), iluminacji (nagłe zrozumienie i znalezienie rozwiązania) oraz weryfikacji (ocena pomysłu pod kątem poprawności i sensu). Zrozumienie tych etapów pomoże ci lepiej zarządzać swoją kreatywnością i nie frustrować się w momentach pozornego braku postępu.
Podsumowanie drogi do sukcesu literackiego
Pamiętaj, książka nie powstaje w jeden dzień… I nie zniechęcaj się, bo gdyby J.K. Rowling się poddała, nie byłoby dziś „Harry’ego Pottera”. Największe marzenie o napisaniu własnej książki może się spełnić, jeśli podejdziesz do tego zadania systematycznie i z determinacją.
Kluczowe elementy sukcesu to: jasno określony cel i motywacja, regularne czytanie dla rozwijania warsztatu, dokładne zaplanowanie książki wraz z konspektem, systematyczne pisanie (najlepiej codziennie), cierpliwość w procesie edycji i korekty, zrozumienie rynku książki oraz skuteczna promocja gotowego dzieła. Pamiętaj, że każdy wielki autor zaczynał od pierwszego zdania, pierwszej strony, pierwszej książki.
Pisanie to rzemiosło, które można opanować przez praktykę. Nie ma znaczenia, czy zaczynasz w wieku 20, 40 czy 60 lat – ważne jest to, że w ogóle zaczynasz. Twoje największe marzenie o zostaniu pisarzem może się spełnić, jeśli tylko będziesz wytrwały i nie poddasz się po pierwszych trudnościach. Rozpocznij swoją przygodę z pisaniem już dziś – napisz pierwsze zdanie, stwórz pierwszy konspekt, wyznacz pierwszy cel. Droga tysiąca mil zaczyna się od pierwszego kroku.
