Kiedy właściwie postawić przecinek?
Przecinek w równoważnikach zdań, przed imiesłowami i przed spójnikiem a
W polskiej interpunkcji żaden znak nie wprowadza takiego zamieszania jak przecinek. Zdarza się, że w tym samym miejscu jeden korektor wstawi przecinek, a inny go usunie. Na szczęście językoznawcy coraz częściej upraszczają zasady interpunkcyjne, ale sprawa wciąż nie jest łatwa, dla pewności warto więc sięgać po wiedzę. Tym razem trzy przykłady użycia przecinka ‒ w równoważnikach zdań, przed imiesłowami i przed spójnikiem a.
Przecinek w równoważnikach zdań
Oddzielamy przecinkiem wszystkie równoważniki zdań podrzędnych, które zawierają bezokolicznik (czyli nieosobową formę czasownika), na przykład Wolę pracować w domu, niż jeździć do biura. Zasada ta dotyczy również równoważników wprowadzonych przez spójnik niż.
Imiesłowy a przecinek
Imiesłowy przysłówkowe, czyli wyrazy, które kończą się -ąc (śpiewając) oraz -wszy/-łszy (spojrzawszy, usiadłszy), niemal zawsze muszą być wydzielone przecinkiem (wyjątek stanowi imiesłów „wyjąwszy” w znaczeniu ‘oprócz’), bo traktujemy je jak czasowniki.
Przykłady:
Umilkła, wpatrując się w pustą filiżankę po kawie.
Szła, śmiejąc się, a on, widząc to, podśpiewywał.
Zdradziwszy nam, co będzie dalej, zepsuła całą zabawę.
Szli przez las, podśpiewując.
Wielu z nich robi to samo, siedząc podobnie.
Przecinek z imiesłowami przymiotnikowymi (te z końcówkami -ący, -ąca, -ące, -ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te, -ony, -ona, -one – mówiony, pisany, czytany garbaty, szokujący) jest trudniej, niby przecinka nie wymagają, chyba że wprowadzają dopowiedzenie:
Przykłady:
Zachodzące słońce oślepiało siedzących.
Tutaj ciągle bawią się jakieś dzieci, nikomu nieznane.
Przecinek przed spójnikiem a
W najnowszym wydaniu Wielkiego słownika ortograficznego PWN znajdujemy następujące rozstrzygnięcia odnoszące się do tego zagadnienia:
1) Jeśli spójnik a łączy zdania przeciwstawne (a nie jego części), zawsze stawiamy przed nim przecinek, np.
Ledwie wzeszło słońce, a już zrobiło się ciepło.
Ja mówię jedno, a on drugie.
2) Jeśli spójnik a wystąpi w funkcji łącznej (tzn. możliwe jest zastąpienie go przez i), MOŻEMY postawić przed nim przecinek, np.
Spomiędzy zarośli wysunęło się stado łań, a na ich czele szedł jeleń.
W Słowniku interpunkcyjnym języka polskiego prof. J. Podrackiego znajdujemy natomiast informację, że przed spójnikiem a łączącym zdania złożone zawsze stawiamy przecinek, niezależnie od tego, czy zdania te mają charakter przeciwstawny, łączny, wynikowy, uzupełniający.
